Oplossingen/aanpak
Algemeen
Een gevaarlijke stof kan door een aantal specifieke eigenschappen een veiligheids- of gezondheidsrisico opleveren. Gevaarlijke stoffen komen in bedrijven voor op diverse plaatsen zoals bij machines tijdens het productieproces, als voorraad in magazijnen en als restanten of afval van chemicaliën. Het is belangrijk voor bedrijven om inzicht te hebben in twee categorieën gevaarlijke stoffen:
– gevaarlijke stoffen die door het bedrijf aangekocht worden en
– zogenaamde ‘gevaarlijke stoffen zonder eigenaar’.
Met gevaarlijke stoffen zonder eigenaar worden stoffen bedoeld, die ontstaan tijdens een proces, of die voorkomen in de omgeving waar dit proces plaatsvindt. In dit hoofdstuk zal op beide categorieën verder worden ingegaan.
In gebruik zijnde gevaarlijke stoffen: inventariseren
Hier gaat het in de eerste plaats om stoffen in het bedrijf, die nu al gebruikt worden. Het is van belang al deze stoffen in beeld te hebben, inclusief blootstelling, eventuele risico’s en de maatregelen, die nodig zijn om veilig met de stof te kunnen werken. Meer informatie over mogelijke maatregelen treft u aan vanaf paragraaf b.
Volgens de Arbowet is ieder bedrijf verplicht om de risico’s van het gebruik van gevaarlijke stoffen te inventariseren en te evalueren. In de RI&E moeten de risico’s beschreven zijn en de situaties / werkzaamheden waarbij de risico’s zich kunnen voordoen. Er is dus een goede inventarisatie van alle voorkomende gevaarlijke stoffen nodig; een voorbeeld is opgenomen als bijlage 3.
Zodra bekend is welke gevaarlijke stoffen binnen het bedrijf voorkomen, ontstaat de vraag: wat zijn de risico’s van het werken met deze stoffen? De informatie voor het bepalen van de acute risico’s staat in het veiligheidsinformatieblad , ook wel MSDS genoemd. Op dit blad staan de acute risico’s en de preventieve maatregelen die genomen moeten worden om de risico’s te beperken. Denk hierbij aan de te gebruiken persoonlijke beschermingsmiddelen of de wijze waarop de stof veilig kan worden opgeslagen.
Om de lange termijn effecten in kaart te brengen kan voor eenvoudige situaties gebruik gemaakt worden van www.stoffenmanager.nl, waarbij het programma berekent of grenswaarden worden bereikt. Complexere situaties moeten door een deskundige worden beoordeeld, zodat een bedrijf gedegen advies krijgt over gevaarlijke stoffen problematiek. Aanbevolen wordt om de beoordeling over te laten aan een hiervoor opgeleide specialist: de arbeidshygiënist.
Nieuw aan te kopen gevaarlijke stoffen: toelating goed regelen
Naast de al in gebruik zijnde stoffen worden er ook regelmatig nieuwe stoffen geïntroduceerd in het bedrijf (bijvoorbeeld een nieuwe stof voor gebruik in het productieproces).
Voorafgaand aan de aankoop van nieuwe stoffen worden diverse afwegingen gemaakt. Eén van de aspecten die daarin thuis horen is de vraag welke milieu- en gezondheidsrisico’s het gebruik van de stof met zich meebrengt. Om hierover duidelijkheid te krijgen zullen in het algemeen hierbij de volgende (proces-)stappen voorkomen.
Processtap: Toelichting:
Aanvraag (nieuwe stof) Start autorisatie voor toelating van een nieuw product door deskundige medewerker
Informatie verzamelen Veiligheidsinformatieblad
Toetsen Toetsing op veiligheids-, gezondheids-, en milieueffecten met als doel uitsluitsel (op schrift) te geven over autorisatie. Zie bijlage 1.
Opstellen
Werkplekinstructiekaarten Voor registratietools zie: www.harley.nl; www.stoffenmanager.nl; www.toxic.nl. Zie bijlage 2.
Inschatting van de blootstelling / vaststellen benodigde maatregelen Geadviseerd wordt om hiervoor een deskundige in te schakelen
Voorlichting geven Zie hoofdstuk 3
Gebruik en opslag regelen Zie hoofdstuk 3
Afval en afvoer regelen
Bovengenoemde stappen bieden mogelijkheden om de risico’s van nieuw te introduceren gevaarlijke stoffen in een bedrijf te beheersen. In de volgende hoofdstukken zullen een aantal van de hierboven genoemde beheersmaatregelen verder worden uitgewerkt.
Gevaarlijke stoffen zonder eigenaar: maatregelen nemen
Sommige gevaarlijke stoffen worden niet ingekocht, maar komen toch voor op de werkplek. Dit kunnen stoffen zijn die (bedoeld of onbedoeld) ontstaan tijdens het proces, maar er kunnen ook stoffen voorkomen die met het gebouw (bijvoorbeeld asbest) of met transportmiddelen (Diesel Motoren Emissies) te maken hebben. Deze stoffen hebben geen etiket of veiligheidsinformatieblad en het is niet mogelijk om via de leverancier informatie te krijgen over de gevaren. Wel stelt de wet eisen aan de wijze waarop de risico’s van deze stoffen worden beheerst.
In onderstaand overzicht staan de in onze sector belangrijkste gevaarlijke stoffen zonder eigenaar genoemd. In bijlage 6 treft u meer informatie aan, plus maatregelen die er te nemen zijn om risico’s bij deze stoffen te beheersen. Soms wordt daarbij verwezen naar de maatregelen, die in deze catalogus meer uitgebreid worden beschreven (zie vanaf paragraaf b).
Gevaarlijke stof Waar komt de stof voor? Wat is het risico?
Asbest Gebouw; isolatiemateriaal; pakkingen Kankerverwekkend
Kwik Schakelaars; drukmeters; instrumenten Giftig; permeabel; reprotoxisch
Fijnstof / DME Dieselmotoren zoals (hef-) trucks, aggregaten, kranen en vrachtwagens. Kankerverwekkend
Ozon Corona- en plasma treaters; kunststof bedrukbaar maken; lamineren Irriterend voor luchtwegen; giftig
Lasrook Lassen (onderhoud) Schadelijk voor luchtwegen.
RVS lassen: kankerverwekkend
H2S (waterstofsulfide of zwavelwaterstof) Rotting van zwavelhoudende organische stoffen zoals eiwitten Giftig
Papierstof Productieprocessen zoals verwerking (snijden) en shredders. Irritatie aan luchtwegen en ogen. Allergie door sensibiliserende stoffen.
PCB’s (Polychloorbifenyl) Trafo’s Kankerverwekkend
Radioactieve stoffen Meetframes; rookmelders Kankerverwekkend
Het is van belang in het bedrijf een beeld te hebben van de plaatsen waar deze stoffen voorkomen en de risico’s die deze met zich meebrengen. Het inventariseren hiervan is een eerste stap om passende maatregelen te kunnen nemen.