Bronmaatregelen
Technisch
Eerder is beschreven hoe besloten ruimten herkend kunnen worden en hierbij zijn de belangrijkste risico’s toegelicht. Voordat het daadwerkelijk betreden van een besloten ruimte wordt voorbereid, moet een gedegen beoordeling van de risico’s plaatsvinden, een veilig werkplan gemaakt worden en een werkvergunning opgesteld worden. Deze onderwerpen zullen verderop in de catalogus uitgewerkt worden.
Op deze pagina wordt ingegaan op twee onderwerpen:
- Lockout Tagout Tryout (LTT), dit is een werkwijze waarmee het onderbreken, blokkeren en/of aftappen van energie en processtromen geregeld wordt.
- Het meten en beoordelen van atmosferische omstandigheden vanwege verstikkingsgevaar.
Lockout Tagout Tryout (LTT) blokkeert energiebronnen
Risico’s van besloten ruimten worden sterk beïnvloed door de wijze waarop het bedrijf het energie vrijstellen van machines geregeld heeft. In de arbocatalogus Lockout Tagout Tryout is de werkmethode beschreven die bescherming biedt aan iedereen die werkzaamheden aan machines of installaties uitvoert. Energiebronnen zoals elektriciteit, gas, chemische stoffen, stoom, perslucht, water, worden stapsgewijs afgeschakeld, afgetapt en geborgd, waardoor de kans op onverwachte situaties tijdens werkzaamheden tot een minimum wordt gereduceerd. Deze werkmethode is belangrijk voor het werken in besloten ruimten waar energie een risico factor is doordat op een degelijke en zichtbare manier duidelijk wordt wat de energie status is van een machine of installatie. Meer informatie over het onderwerp LTT is te vinden in de arbocatalogus LTT.
Verstikkingsgevaar! Meet en beoordeel de atmosferische omstandigheden
Verstikkingsgevaar is in de meeste besloten ruimten een belangrijk risico. Als het niet mogelijk is om de bron van het verstikkingsgevaar volledig te elimineren, dan moet de ruimte goed worden geventileerd. Let hierbij ook op (uitlaat)gassen die de ruimte kunnen binnendringen. Voor betreding moeten metingen uitgevoerd worden zodat het verstikkingsgevaar beoordeeld kan worden. Hierbij moet op basis van de risico’s, beoordeeld worden of een eenmalige of een duurmeting nodig is.
Om vast te stellen of er verstikkingsgevaar bestaat, dient afhankelijk van de aanwezige stoffen één of meerdere van de volgende metingen te worden uitgevoerd:
- De zuurstofconcentratie. Gewenste waarde: tussen 18 vol.% (hieronder is de samenstelling van het luchtmengsel verdacht) en 21 vol.% (hierboven geldt een toename van brand- en explosiegevaar).
- De concentratie van brandbare of explosieve gassen. Er is sprake van explosiegevaar bij een waarde >10% van onderste explosiegrens (LEL)
- De concentratie van gassen, dampen of stof niet hoger is dan de publieke grenswaarden.
Gasmetingen zijn relatief eenvoudig door een hiervoor opgeleide medewerker uit te voeren. Belangrijk is dat de medewerker de metingen goed uitvoert en zich realiseert dat mensenlevens van juist uitgevoerde metingen afhankelijk kunnen zijn. Meer informatie over metingen staat in bijlage 5: metingen en apparatuur.
Voor gasdetectieapparatuur is het belangrijk dat op basis van de risico’s, beoordeeld wordt hoe en wat gemeten dient te worden. Leveranciers van gasdetectieapparatuur kunnen hierbij adviseren.
Organisatorisch
Gebruik werkvergunningen om toegang van besloten ruimten te regelen
Betreding van besloten ruimten kan alleen veilig gebeuren als vooraf een goede beoordeling van de risico’s is gemaakt. Voor de aanwezige risico’s worden maatregelen genomen die als veilig werkplan worden uitgewerkt. Het is sterk aan te bevelen om dit te regelen met werkvergunningsysteem. Een veilige werkmethode wordt dan samengevat in een werkvergunning, die aandacht besteedt aan de volgende onderwerpen:
- Risicobeoordeling en beoordelingsmethode
- Lockout Tagout Tryout (energievrij maken van installatiedelen)
- Veilige toegang en uitgang
- Toezichthouder (ziet toe op uitvoering van alle maatregelen)
- Gasanalyse & persoonlijke gasdetectieapparatuur
- Mangatwacht (observeerder) en reddingsmiddelen
- Adembeschermingsapparatuur
Stel een veilig werkmethode vast als stappenplan
Als voorbeeld voor een veilig werkmethode geldt onderstaand stappenplan, waarin een algemene werkwijze voor het betreden van een ruimte met atmosferische risico’s is beschreven. Deze werkwijze is bedoeld als voorbeeld en moet aan de locale omstandigheden getoetst en eventueel aangepast worden.
Stap 1. Voor de gasmeting
Voordat gestart wordt met de gasmeting moeten de volgende zaken geregeld zijn, zonder dat iemand de besloten ruimte betreedt:
- Sluit toevoer af en verwijder gevaarlijke gassen of stoffen die in de ruimte voorkomen door de ruimte te spoelen of te beluchten.
- Zorg ervoor dat de toevoerleidingen naar de besloten ruimte zijn afgesloten door deze af te sluiten, af te tappen en te borgen. Zie ook Lockout Tagout Tryout (LTT) procedure.
- Indien de besloten ruimte is voorzien van roerwerken of andere bewegende delen moeten deze worden afgeschakeld en geborgd.
Stap 2: Gasmeting voor aanvang werkzaamheden
Meer informatie over gasmetingen is beschikbaar in bijlage 5: metingen en apparatuur.
Nadat alle maatregelen inclusief de gasmetingen zijn uitgevoerd en de ruimte voor betreding geschikt is bevonden, wordt een werkvergunning opgesteld. Hierbij wordt duidelijk aangegeven aan welke voorwaarden bij betreding moet worden voldaan (bijvoorbeeld wel of geen continue meting tijdens betreding).
Stap 3: Uitvoering van werkzaamheden
Na de gasmeting kan de betreding beginnen:
- De toezichthouder controleert de werkvergunning voordat hij personen in de besloten ruimte toelaat. Vastgesteld wordt ook of alle benodigde voorzorgsmaatregelen genomen zijn (zoals beschermingsmiddelen en veiligheidsvoorzieningen).
- Bij betreding van de besloten ruimte moet de toegang naar de ruimte afgezet en vrijgehouden worden.
- Werkzaamheden in besloten ruimten gebeuren onder toezicht van een mangatwacht. Deze persoon staat in direct contact met de betreder(s) en is verantwoordelijk voor het inschakelen van hulpverlening en eventuele evacuatie.