De gevaren en risico’s van oplosmiddelen
De meest voorkomende gevaren van vluchtige organische oplosmiddelen (VOS) zijn:
1. Lichte ontvlambaarheid
Veel vluchtige organische oplosmiddelen hebben een vlampunt van minder dan 21˚C. Ze worden daarom geclassificeerd als zeer licht ontvlambaar. De dampen van oplosmiddelen kunnen explosief zijn. In een aantal gevallen valt het werken met en de opslag van oplosmiddelen onder de ATEX-richtlijnen. Deze richtlijnen worden in deze catalogus niet behandeld.
2. Huidcontact
Oplosmiddelen zijn goede ontvetters. Als er geen handschoenen worden gebruikt wordt ook de vettige, beschermende laag op de handen opgelost. Het gevolg is dat de huid gevoelig wordt voor ontstekingen. Bij veelvuldig onbeschermd gebruik kunnen ook allergische reacties en eczeem ontstaan. Sommige oplosmiddelen worden goed door de huid opgenomen en komen zo, net als bij inademing, in het bloed terecht. Een remedie is het gebruik van geschikte chemicaliënhandschoenen en dito handcrème.
3. Irritaties aan de ogen
Spatten van oplosmiddelen in de ogen kunnen bijzonder pijnlijk zijn. Wanneer dit optreedt moet langdurig gespoeld worden met lauw water, zonodig moet een arts worden geraadpleegd. Een remedie is het gebruik van een goede chemicaliënbril bij het verwerken van oplosmiddelen. Bij blootstelling aan oplosmiddeldampen treden vaak irritaties op aan de ogen. Vooral voor dragers van contactlenzen kan dit bijzonder hinderlijk zijn. Na een tijdje in de frisse lucht verdwijnen de problemen weer.
4. Inademing
De meeste gevaren van oplosmiddelen zijn te duchten bij inademing van te hoge concentraties oplosmiddeldampen. Met de ingeademde lucht komen de oplosmiddeldampen via de longen in de bloedbaan terecht.
Korte termijneffecten:
Eén mogelijk kortetermijneffect is irritatie aan de luchtwegen. Daarnaast zijn veel oplosmiddelen neurotoxisch. Dit betekent dat ze bij te hoge blootstelling duizeligheid en een ‘high’ gevoel kunnen veroorzaken. Bij zéér hoge blootstelling kan ook misselijkheid volgen en zelfs verlies van bewustzijn. Deze verschijnselen verdwijnen meestal vlot als ook de blootstelling wordt weggenomen.
Bij een aantal oplosmiddelen kan er kort na de blootstelling een overreactie plaatsvinden bij het drinken van alcohol waardoor dronkenschap veel eerder optreedt.
Langetermijneffecten:
Bij veelvuldig te hoge blootstelling kunnen, door de neurotoxiciteit, blijvende effecten optreden. Eén daarvan is OPS, Organo Psycho Syndroom, ook wel schildersziekte of Chronische Toxische Encephalopathie (CTE) genoemd. Hierbij treden verschijnselen op als geheugenverlies, karakterveranderingen, permanente moeheid en vroegtijdige dementie. OPS is een onherstelbare chronische ziekte.Een bijzonder neurotoxisch effect van sommige oplosmiddelen is dat bij een combinatie van teveel lawaai en te hoge blootstelling aan oplosmiddeldampen er méér blijvend gehoorverlies optreedt dan wanneer er ‘alleen maar’ teveel lawaai is. Het is niet goed bekend welke oplosmiddelen OPS of extra gehoorverlies veroorzaken. Er zijn ook oplosmiddelen die kankerverwekkend, mutageen (met aangeboren afwijkingen tot gevolg) of schadelijk voor de voortplanting zijn. Dit behoort uiteraard heel duidelijk aangegeven te zijn in het veiligheidsinformatieblad (VIB). (zie begrippenlijst)
5. Inslikken
Het inslikken van oplosmiddelen zal veelal per ongeluk gebeuren. In vrijwel alle gevallen is het spoelen van de mond een eerste stap, gevolgd door het inroepen van medische hulp. Het opwekken van braken wordt sterk afgeraden, om te voorkomen dat de oplosmiddelen in de longen terecht komen.